U zal, net als ons, intussen de gevolgen hebben ondervonden van de huidige crisis ingevolge de komst van het COVID-19 virus. Hopelijk werd u nog niet geconfronteerd met grote problemen en kan u de continuïteit in uw werkzaamheden bewaren.

Naar aanleiding van de pandemie ontstaan mogelijkerwijze heel wat vragen met betrekking tot de uitvoering van de door u aangegane handelscontracten.

Stel:

• U bent als aannemer in de onmogelijkheid uw werknemers de aannemingswerken te laten uitvoeren daar u de social distancing regels niet kan garanderen op uw werkvloer;
• U hebt een distributieovereenkomst afgesloten waarbij u de verbintenis bent aangegaan om goederen te leveren tegen een bepaalde termijn, doch aangezien uw leverancier van grondstoffen niet tijdig kan leveren, bent u eveneens in de onmogelijkheid uw verbintenis na te komen;
• Of nog: U bemerkt dat uw huurder niet meer in de mogelijkheid is zijn handelszaak uit te oefenen.

Wij trachten u alvast met de navolgende tekst  een overzicht te geven op de situatie en of u zich als schuldenaar al dan niet kan beroepen op de bevrijding van uw verplichtingen.

Indien u niet meer in de mogelijkheid bent uw verbintenissen na te leven, zal uw eerste reflex hoogstwaarschijnlijk zijn om u te beroepen op de overmachtssituatie of de opgelegde maatregelen.

Dit is zeker mogelijk, maar niet steeds de meest gewenste oplossing.

Eerste reflex: wat voorziet uw contract (aanvullend recht)

Uw concreet contract wordt immers juridisch geacht een specifieke afspraak te zijn tussen de contractanten (een lex specialis ) die  voorrang heeft op de algemene principes ( lex generalis )

Of u al dan niet uw verbintenissen nog kan of moet nakomen hangt af van hetgeen concreet werd overeengekomen / werd gecontracteerd. Zo kijkt u best even na of in uw contract (1) een overmachtsclausule (ook omschreven als vreemde oorzaak of “force majeur” ) dan wel een (2) imprevisieclausule werd voorzien.

In het bevestigend geval verifieert u vooreerst de omschrijving van de term “overmacht” en het toepassingsgebied van de clausule. Zo is het mogelijk dat een bevel van de overheid of een overheidsbeslissing werd opgenomen in uw contract als een mogelijke overmachtssituatie en kan u zich op grond van het contract beroepen op een overmachtssituatie ingevolge de beslissingen inzake Covid-19.

Kijk vervolgens ook even na wat de gevolgen zijn die worden gekoppeld aan dergelijke overmachtssituaties.

Wanneer in uw contract geen specifieke clausules of formuleringen zijn opgenomen met concreet omschreven gevolgen ( schorsing / stopzetting  ) hebt u nog steeds de mogelijkheid terug te vallen op de algemene wettelijke bepalingen ( ook gemeenrechtelijke regeling genoemd ) omtrent (1) de overmacht en (2 ) de imprevisieleer.

 

Tweede reflex -het gemeen recht

1. Enerzijds de bepalingen en gevolgen inzake overmacht

In art. 1147 en art. 1148 BW zijn de fundamenten gelegd voor de toepassing van de overmacht.

Teneinde de toepassing van de overmacht te rechtvaardigen dienen twee voorwaarden vervuld te zijn:

• U bent in de onmogelijkheid uw verbintenissen na te komen door het voorval;
• U hebt als schuldenaar geen eigen fout (= ontoerekenbaarheid) aan het ontstaan van het voorval.

Overmacht mag dan wel een quasi universeel aanvaard principe, doch is de invulling ervan afhankelijk van de rechtspraak.

Klassiek dient het te gaan om een absolute onmogelijkheid om een verbintenis uit te voeren. De rechtspraak en rechtsleer nemen doch genoegen met een iets soepelere invulling van onmogelijkheid, namelijk een menselijkerwijze en redelijkerwijze praktische onmogelijkheid.

Het gegeven dat iets duurder of moeilijker wordt, is ruim onvoldoende om te spreken van onmogelijkheid.

Voormelde onmogelijkheid wordt in de rechtspraak niet eenduidig toegepast zodat hieromtrent veel rechtsonzekerheid bestaat.

De absolute onmogelijkheid kan een gevolg zijn van de beslissing van de Belgische overheid om social distancing in te voeren, een werknemer die omwille van gezondheidsproblematiek niet in staat is contacten met klanten te onderhouden gelet op het risico van ziekte-overdracht, bederfbare goederen die laattijdig werden geleverd uit China, …

De relatieve onmogelijkheid kan erin bestaan dat u als huurder van een handelspand wegens de ligging een aanzienlijke vermindering van cliënteel bemerkt ten gevolge waarvan ernstige verliezen ontstaan.

U merkt dat er verscheidene gronden zijn waarop u zich kan beroepen teneinde de overmacht in deze moeilijke tijden in te schakelen, doch enige voorzichtigheid is hier op zijn plaats.

Vooreerst is het belangrijk dat wanneer u meent beroep te kunnen doen op overmacht, u hier tijdig melding van maakt aan uw medecontractant.

Voormelde laat toe een minnelijk akkoord tot stand te brengen, dan wel is de verwittiging een belangrijk gegeven in het kader van uw dossieropbouw.

Gevolg van de overmachtssituatie :

• de uitvoering van de overeenkomst en daar bijhorende verbintenissen worden opgeschort ( uitgestel d / on hold gezet )
• later moet er dus nog worden uitgevoerd.  !

Gevolg : er is geen mogelijkheid tot het vorderen van schadevergoeding !

 

2. Anderzijds  de imprevisieleer :

Soms volstaat een opschorting ten gevolge van overmacht niet als oplossing, en dringt zich een heronderhandeling van het contract op.

Hierbij kan u zich beroepen op de imprevisieleer ofwel de “onvoorzienbare omstandigheden”.

De imprevisieleer wordt sedert enkele jaren door Cassatie aanvaard en betreft dus eerder een recente oplossing die in deze omstandigheden goed van pas kan komen. Een wettelijke verankering van de imprevisieleer is er in België echter nog niet.

Wat moet er nu concreet worden verstaan onder desbetreffende imprevisieleer?

Een schuldeiser mag zijn schuldenaar niet verplichten zijn verbintenissen na te komen wanneer na de totstandkoming van de overeenkomst het evenwicht in het contract ernstig bemoeilijkt is.

De corona epidemie zal in ieder geval gekwalificeerd kunnen worden als een onvoorzienbare buitensporig bezwarende omstandigheid.

Gevolgen :

In tegenstelling tot de overmacht, beoogt de imprevisie het voortbestaan van de overeenkomst zodat een heronderhandeling of de rechterlijke matiging tot een oplossingen zal nopen.

Indien partijen niet zelf in de mogelijkheid waren succesvol te onderhandelen, zal de rechter naar mate van redelijkheid en billijkheid het contract gaan remediëren op basis van rechtsmisbruik en goede trouw.

 

Samenvatting :

• Heeft u in uw handelscontracten al een uitgebreide overmachtsclausule opgenomen, eventueel in concreto aangevuld tot epidemie en/of  pandemie?
• En wat is in het kader van een contractuele overmacht clausule in uw specifieke commerciële branche de best oplossing ? Wil U die in uw contracten niet liefst zelf omschrijven ?
• Of verkiest U bewust de wettelijke oplossing inzake overmacht : behoud van de overeenkomst met tijdelijk uitstel zonder recht op schadevergoeding ? ( of wil U dit alleen voor uzelf maar NIET voor uw leveranciers ? )
• Of lijkt toepassing van de imprevisieleer ( heronderhandeling op basis van principes van goede trouw ) U de te verkiezen oplossing ? Dan is het immers best om in uw contracten  een verplichting tot ( her ) onderhandelen op te nemen en deze concreet te omschrijven.
• En hoe ziet U dit in concreto, er is immers een verschil in uw verplichtingen t.o.v. uw klanten enerzijds en uw rechten t.o.v. uw leveranciers. Wil U dit niet diversifiëren ?

Wij zijn, uiteraard, steeds ter uwer beschikking om U  concreet en specifiek te adviseren en de voor Uw bedrijf meest optimale contractuele clausules te omschrijven in functie van uw wensen.

Ook in deze materie kunnen correcte en juist teksten bijzonder veel miserie en schade vermijden, wees voorbereid, be smart!                                                                                     

 

                                                                                              

Joris Mattijs, Ellen Van Humbeeck en Dorien Aerts 

 

 

---

Copyright © 2020 Mattijs Voet & Co Overname zonder schriftelijke toestemming is verboden.
Disclaimer Deze gratis nieuwsbrief is bedoeld als bron van informatie. De nieuwsbrief beoogt op geen enkele wijze de volledigheid en kan niet worden gelezen of gebruikt als advies. Hoewel de auteurs de grootste zorg besteden aan hun teksten, kan op geen enkele wijze enige aansprakelijkheid voortvloeien uit de inhoud van de nieuwsbrief.